ऑनलाइन लर्निंग प्लॅटफॉर्म्स करिअरच्या प्रगतीसाठी लवचिक, मान्यताप्राप्त पदवी आणि वैयक्तिक अनुभव देतात. नोकरीच्या यशासाठी शिकणारे मायक्रो-क्रेडेन्शियल्सना महत्त्व देतात. योग्य अभ्यासक्रम निवडणे हे वैयक्तिक गरजा आणि करिअरच्या उद्दिष्टांवर अवलंबून असते, म्हणून आता सर्व ठिकाणी ऑनलाइन शिक्षण प्रभावीपणे कार्य करत आहे. अशा प्रकारचे केंद्रित शिक्षण (focused learning ) असल्यामुळे विद्यार्थ्यांना विविध प्रकारचे ज्ञान सहज अनुभवयास मिळत आहे.
ऑनलाइन शिक्षण (Online Education)
- ऑनलाइन शिक्षण म्हणजेच ज्याला ई-लर्निंग असेही म्हणतात हे इंटरनेट किंवा डिजिटल प्लॅटफॉर्मद्वारे ज्ञान किंवा कौशल्ये प्राप्त करण्याच्या प्रक्रियेस दर्शविते. ऑनलाइन शिक्षण मध्ये पारंपारिक वर्गाच्या पद्धती ऐवजी विद्यार्थी संगणक, टॅब्लेट किंवा स्मार्टफोनद्वारे शैक्षणिक साहित्य, लेक्चर्स आणि परस्परसंवादी सामग्रीमध्ये (interactive content) प्रवेश करतात.
- व्हिडिओ लेक्चर्स, इंटरएक्टिव्ह क्विझ, डिस्कशन फोरम आणि व्हर्च्युअल क्लासरूम्स यासह ऑनलाइन लर्निंगचे विविध प्रकार असू शकतात.
- सोप्या भाषेत, हे वर्गात जाणे, अभ्यास करणे आणि असाइनमेंट पूर्ण करणे असे आहे, परंतु हे सर्व भौतिक वर्गात न करता ऑनलाइन केले जाते. ही पद्धत शेड्यूलिंगमध्ये लवचिकता (Flexibility) आणते, कारण विद्यार्थी त्यांच्या स्वत: च्या गतीने आणि सोयीनुसार सामग्रीमध्ये प्रवेश (Access) करू शकतात. हे औपचारिक शिक्षण, व्यावसायिक विकास आणि आजीवन शिक्षणामध्ये (Lifelong Learning)मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते.
सविस्तर बातमी
नोकरी करणारे लोक सहसा शाळेत परत जाण्याचा आणि त्यांच्या करिअरमध्ये प्रगती करण्यासाठी पदवी मिळविण्याचा निर्णय घेतात, फील्ड बदलतात किंवा मार्केटमध्ये टिकून राहण्यासाठी त्यांची कौशल्ये वाढवतात. दैनंदिन नोकरीमध्ये/कामामध्ये रजा किंवा सुट्टी न घेता प्रमाणपत्र मिळवण्याचा एक प्रभावी मार्ग म्हणजे ऑनलाइन शिक्षण.
आजकाल, अनेक ऑनलाइन शिक्षण आणि अपस्किलिंग प्लॅटफॉर्म आहेत जे प्रौढ विद्यार्थ्यांना त्यांच्या करिअरला चालना देण्यास मदत करण्यासाठी पूर्ण पदवी आणि उच्च अभ्यासक्रमांची विस्तृत डिग्री देतात. तथापि, विद्यार्थी रूपात परतताना कोर्समध्ये प्रवेश घेण्यापूर्वी भविष्यात येणारे फायदे, यशाचा दर आणि आव्हाने यांबद्दल जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. त्यांना हे देखील माहित असले पाहिजे की ऑनलाइन शिक्षण कसे चालते.
राघव गुप्ता, कोर्सेरा व्यवस्थापकीय संचालक, म्हणतात की Coursera च्या Advancing Higher Education with Industry Micro-Credential Survey 2023 नुसार, विद्यार्थी गट आणि व्यावसायिक त्यांचे कौशल्य वाढवण्यासाठी किंवा करिअर बदलण्यासाठी अथवा नवीन कौशल्ये शिकण्यासाठी ऑनलाइन लर्निंग प्लॅटफॉर्मद्वारे ऑफर केलेल्या अभ्यासक्रमांचा मोठ्या प्रमाणावर फायदा घेत आहेत.
वरील सर्वेक्षणातील काही प्रमुख निष्कर्ष आहेत:
1. 96% भारतीय विद्यार्थी सहमत आहेत की व्यावसायिक प्रमाणपत्र मिळवल्याने त्यांची नोकरी सुरक्षित राहण्यास मदत होईल.
2.भारतातील 91% विद्यार्थी ठामपणे सहमत आहेत की व्यावसायिक प्रमाणपत्र- Professional Certificate त्यांना त्यांच्या नोकरीत यशस्वी होण्यास मदत करतील.
3.इंडस्ट्री मायक्रो-क्रेडेन्शियल ऑफर करणाऱ्या पदवी प्रोग्राममध्ये भारतातील 82% विद्यार्थी नावनोंदणी (enrollment) करण्याची शक्यता जास्त आहे.
पुढे वाचा
- विद्यार्थी प्रतिमेत परत येणाऱ्या एका इच्छुक व्यक्तिसाठी ऑनलाइन शिक्षण हे एक शक्तिशाली साधन आहे
- ऑनलाईन शिक्षण हे शालेय जीवनातील अनुभवाची आणि सुलभपणे करिअर विकासाची कमिटमेंट दर्शवते .आणि याकरता ऑनलाइन अभ्यासक्रम हा एक उत्तम पर्याय आहे असे अंबरिश सिन्हा, एक अपस्किलिंग प्लॅटफॉर्म चे सीईओ म्हणतात.
- या अभ्यासक्रमांद्वारे ऑफर केलेली लवचिकता (flexibility) सामग्री वापरण्याच्या पद्धतीपुरती मर्यादित नाही, तर ती कधी वापरायची आणि परीक्षेमध्ये कशी लिहायची यामध्ये देखील मदत करते. नोकरी किंवा काम करत शिकणारे त्यांच्या कामाचे वेळापत्रक आणि प्राधान्यांच्या (प्रायोरिटीज) आधारावर ऑनलाइन एआय-प्रोक्टोर्ड परीक्षांसाठी स्लॉट शेड्यूल करू शकतात.
- शिवाय, अंबरिश सिन्हा स्पष्टपणे दर्शवितात की ऑनलाइन पदव्या ऑन-कॅम्पस डिग्रीच्या बरोबरीने ओळखल्या जातात आणि मोठमोठ्या शिक्षण संस्थानुसार या उच्च शिक्षणासाठी मूल्यवान आहेत, त्यासोबतच या पदव्या करिअरची वाढ सुनिश्चित करतात.
- दुस-या शब्दात, कोर्सेसची लवचिकता, परवडणारी क्षमता आणि कोर्स पर्यायांच्या विस्तृत श्रेणीमुळे असे ऑनलाईन कोर्सेस एडटेक (एज्युकेशनल टेक) प्लॅटफॉर्म्स करिअरच्या प्रगतीसाठी किंवा नवीन क्षेत्रांमध्ये संक्रमण करण्यासाठी विश्वासार्ह साधने म्हणून उदयास येत आहेत.
योग्य ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आणि कोर्स कसा निवडावा
- उपलब्ध असंख्य पर्यायांसह, योग्य ऑनलाइन शिक्षण आणि अपस्किलिंग प्लॅटफॉर्म निवडणे हे एक कठीण काम असू शकते. त्यामुळेच ऑनलाइन कोर्ससाठी अर्ज करण्यापूर्वी शिकणाऱ्याने प्लॅटफॉर्मची प्रतिष्ठा, त्याचे शैक्षणिक भागीदार आणि सध्याचे विद्यार्थी त्यावर समाधानी आहेत की नाही हे शोधून काढले पाहिजे, असे सिन्हा सुचवतात.
- ऑनलाइन कोर्सेस मध्ये वापरकर्ता-अनुकूल इंटरफेस (user-friendly interface), आकर्षक कन्टेन्ट आणि वैयक्तिकृत शिक्षण मार्ग यासारखी वैशिष्ट्ये या निर्णयावर प्रभाव पाडणारे प्रमुख घटक आहेत. यांचा वापर मजबूत नेटवर्क तयार करणे, त्यासोबतच प्रशिक्षक किंवा इन्स्ट्रक्टर्स सोबत संवाद साधण्याची संधी हा एक अतिरिक्त फायदा असेल; त्यामुळे त्यांच्या मते या गोष्टी विद्यार्थ्यांनी विचारात घेतल्या पाहिजेत.
ऑनलाइन मोडद्वारे विद्यार्थी स्वरूपात परत येताना सामोरी येणारी आव्हाने
ऑनलाइन शिक्षणाचे अनेक फायदे असले तरी, सिन्हा आणि मुंजाल दोघांचे म्हणणे आहे की काही आव्हाने आहेत ज्यांना व्यक्ती स्वत:चे कौशल्य वाढवताना सामोरे जाऊ शकतात.
सुरुवातीला, पारंपारिक वर्गातील वातावरणाच्या अनुपस्थितीमुळे कधीकधी प्रेरणा कमी होऊ शकते, ज्यामुळे प्रगतीचा मागोवा घेणे आणि व्यस्त राहणे कठीण होते. पुढे, काम आणि कुटुंब यासारख्या इतर वचनबद्धतेसह ऑनलाइन अभ्यासक्रम संतुलित करणे आव्हानात्मक असू शकते. सुरुवातीला, कामाच्या वेळापत्रकानुसार थेट वर्गांना उपस्थित राहण्यासाठी, असाइनमेंट पूर्ण करण्यासाठी आणि परीक्षेची तयारी करण्यासाठी किती वेळ द्यावा लागेल याचे मूल्यांकन करणे थोडे कठीण आहे.
असे म्हटल्यावर, ते म्हणतात की अशा समस्या तात्पुरत्या असतात आणि नीट लक्ष केंद्रित करून आणि या प्लॅटफॉर्मच्या समर्थन सेवांचा शोध घेऊन प्रभावीपणे हाताळले जाऊ शकतात.
ऑनलाइन अपस्किलिंग नंतरच्या यशोगाथा (success stories)
Unext, MAHE (मणिपाल अकादमी ऑफ हायर एज्युकेशन) च्या सहकार्याने, व्यावसायिकांना त्यांच्या ज्ञानाचा विस्तार करण्यास मदत करण्यासाठी अनेक ऑनलाइन पदवी कार्यक्रम सुरू केले आहेत. सिन्हा यांनी अशाच एका व्यक्तीचा किस्सा आठवला, ज्याची ओळख फक्त सूरज आर म्हणून आहे, ज्याने MAHE मधून डेटा सायन्समध्ये ऑनलाइन पदव्युत्तर पदवी घेतली आहे. पदवीमुळे त्याला Deep Learning आणि Big Data Analaytics वरील ज्ञान व्यावहारिकपणे प्राप्त झाले. तो सध्या Amazon मध्ये वरिष्ठ डेटा एनालिसिस्ट कार्यरत आहे.
मुंजाल म्हणतात की मी अनुभा भारद्वाज नावाच्या एका विद्यार्थिनीला ओळखतो. तिने हिरो विरेड येथे फायनान्स कोर्सला प्रवेश घेतला तेव्हा ती पाच महिन्यांची गर्भवती होती. परिस्थितीमुळे तिच्या शैक्षणिक महत्त्वाकांक्षा कमी होऊ न देता तिने तिचे आरोग्य, कौटुंबिक जबाबदाऱ्या आणि अभ्यास यांचा समतोल साधला व शेवटी तिने अखेरीस Gallagher & Mohan कंपनीमध्ये उच्च पदावर नोकरी मिळवली.