C V Raman (सी.व्ही रमण): यांच्याविषयी संपूर्ण माहिती|राष्ट्रीय विज्ञान दिन विशेष

1. ब्रेन ट्यूमरवरील उपचाराचा शोध भारतीय शास्त्रज्ञांच्या शोधात दडलेला होता, यावर तुमचा विश्वास बसेल का? मी काय म्हणतेय ते तुम्हाला लवकरच समजेल.
   सी.व्ही. रमन(c v raman) इफेक्ट नावाच्या या महत्त्वपूर्ण शोधासाठी सी.व्ही. रमण यांना नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. संपूर्ण सत्य उघड करण्यासाठी या ब्लॉगवरील संपूर्ण कथा वाचा.
2. चंद्रशेखर व्यंकट रमण, म्हणजेच सी.व्ही. रमण(c v raman)यांचा जन्म तिरुचिरापल्ली, तमिळनाडू येथे ७ नोव्हेंबर १८८८ रोजी झाला. त्यांना संस्कृत आणि शिक्षण कौटुंबिक वारसा म्हणून मिळाले. रमण यांचा जन्म तामिळ ब्राह्मण कुटुंबात झाला आणि तो एक विलक्षण विद्यार्थी होता. वयाच्या १५ व्या वर्षी त्यांनी भौतिकशास्त्रात सुवर्णपदक मिळवले. त्यावेळी ब्रिटीश भारतात संशोधन सुविधा नसल्यामुळे, रमण यांना परदेशात जाऊन शिक्षण घ्यावे लागणार होते, परंतु त्यांच्या प्रकृतीच्या समस्यांमुळे तसे झाले नाही. 1907 मध्ये ते इंडियन फायनान्शियल सर्व्हिसच्या परीक्षेला बसले आणि वयाच्या 19 व्या वर्षी सहाय्यक लेखापाल म्हणून कलकत्ता येथील एका फर्ममध्ये रुजू झाले.
3. पण रमण यांनी भौतिकशास्त्राशी आपला संबंध कायम ठेवला. कलकत्त्याच्या इंडियन असोसिएशन फॉर द कल्टिव्हेशन ऑफ सायन्समध्ये जे रॉयल इन्स्टिट्यूटवर आधारित होते, तेथे त्यांनी संगीत वाद्यांच्या ध्वनी कंपनांवर संशोधन सुरू केले. त्यांच्या संशोधन आणि सिद्धांतांमुळे त्यांनी नावलौकिक मिळवला एक शास्त्रज्ञ म्हणून केवळ भारतातच नाही, तर युरोपातही. सी.व्ही.रामन यांची प्रतिभा पाहून १९१७ मध्ये त्यांची कलकत्ता विद्यापीठात प्राध्यापक म्हणून नियुक्ती झाली.
4. 1921 मध्ये लंडन येथे झालेल्या विद्यापीठांच्या परिषदेत सहभागी होण्याची संधीही त्यांना मिळाली. रामन यांचा पहिला परदेश दौरा त्यांचे आयुष्य बदलणार होता. प्रवास करताना त्याला भूमध्य समुद्राचे निळे पाणी दिसले. ‘समुद्राचा रंग हा आकाशाच्या रंगाचे फक्त प्रतिबिंब होता’ या भौतिकशास्त्रज्ञ लॉर्ड रेलेच्या स्पष्टीकरणाची त्याला जाणीव होती. पण या स्पष्टीकरणाशी ते  असहमत होते आणि परतीच्या प्रवासात त्यांनी त्याच्या ध्रुवीकरण करणाऱ्या निकोल क्वार्ट्ज प्रिझमने प्रकाशाच्या विखुरणाऱ्या परिणामाचा प्रयोग केला.
5. नंतर, रमनने त्यांच्या प्रयोगाद्वारे असा निष्कर्ष काढला की निळा रंग पाण्याच्या आण्विक विवर्तन गुणधर्मातून येतो. त्यांनी ‘नेचर’ या प्रसिद्ध ब्रिटीश विज्ञान नियतकालिकात ‘द कलर ऑफ द सी’ असे शीर्षक असलेली एक नोंद प्रसिद्ध केली. या ब्रेकथ्रू नोटमुळे रमणला विज्ञानाच्या जगात खूप प्रसिद्धी मिळाली. त्यांनी प्रकाशावरचा प्रयोग सुरू ठेवला आणि सात वर्षांनंतर २८ फेब्रुवारी १९२८ रोजी त्यांनी किरणोत्सर्गाचा परिणाम शोधून काढला.
6. जो सध्या रामन इफेक्ट म्हणून ओळखला जातो. या महान शोधाच्या सन्मानार्थ, भारत सरकार हा दिवस राष्ट्रीय विज्ञान दिवस म्हणून साजरा करते.

रमण इफेक्ट(Raman Effect) म्हणजे काय ? 

1. रमन इफेक्ट म्हणजे काय? जेव्हा प्रकाश पारदर्शक माध्यमातून जातो, जसे की प्रिझम, तेव्हा तो विखुरतो. तथापि, अंदाजे दहा दशलक्ष इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक रेडिएशनपैकी एक रेडिएशन त्याची तरंगलांबी बदलत असल्याचे आढळले.
2. माध्यमाच्या रेणूला मारल्यानंतर. या बदललेल्या रेडिएशनला रामन इफेक्ट असे म्हणतात. रामन यांनी त्यांच्या सुरुवातीच्या प्रयोगांदरम्यान ही कमी वारंवारता जवळून पाहिली. नंतर, त्याने क्वार्ट्ज स्पेक्ट्रोग्राफसह ते रेकॉर्ड केले. रमन इफेक्टच्या मदतीने निळे आकाश सहज समजू शकते.
3. आणि सूर्यास्त आणि सूर्योदयाच्या वेळी आकाश लाल होण्याच्या नैसर्गिक घटना. 1929 मध्ये, सी.व्ही. रामन इफेक्टचा शोध लावल्याबद्दल ब्रिटिश सरकारने रमण यांना ‘सर’ ही पदवी बहाल केली होती. तेव्हापासून त्यांना सर सी.व्ही. रमण. ख्यातनाम अमेरिकन भौतिकशास्त्रज्ञ आर.डब्ल्यू. वुड यांच्या पुढील विधानावरून क्वांटम मेकॅनिक्सच्या क्षेत्रात रामनच्या शोधाचे महत्त्व लक्षात येऊ शकते.
4. ते म्हणतात, ‘प्रकाश विखुरण्याच्या घटनेचा रामनचा दीर्घ आणि संयमाने केलेला अभ्यास हा क्वांटम सिद्धांताचा एक उत्तम खात्रीलायक पुरावा आहे.’ सर सी.व्ही.(c v raman) या शोधाबद्दल रमण यांना 1930 मध्ये पारितोषिक देण्यात आले. रमण हे भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळवणारे पहिले आशियाई शास्त्रज्ञ होते.
5. दोन वर्षातच त्यांना नोबेल पारितोषिकासाठी पात्र मानले गेले ही मोठी कामगिरी होती. रामन इफेक्ट खूपच धक्कादायक होता, या शोधानंतर रमन इफेक्टचा भौतिकशास्त्राबरोबरच रसायनशास्त्रातही उपयोग होऊ शकतो, असे कळले. आज केवळ रामन इफेक्टमुळे मेंदूचा कर्करोग ओळखून त्यावर उपचार करता येतात आणि बॉम्ब आणि अवैध पदार्थ शोधणे शक्य झाले आहे. रामन इफेक्ट जगभरातील अनेक शोधांचा पाया बनला. केवळ भारतच नाही तर संपूर्ण जग सर सी.व्ही. रामन यांच्या अमूल्य योगदानाबद्दल ऋणी आहे.