Think like a wise man but communicate in the language of the people.” -William Butler Yeats
Communication Skills Definition
संभाषण म्हणजे दोन किंवा अधिक लोकांमधील माहितीची देवाणघेवाण. लोकांकडे मौखिक, लिखित किंवा देहबोलीसह माहितीची देवाणघेवाण करण्याचे अनेक मार्ग आहेत.
“विल्यम बटलर येट्सचे हे विधान आपल्याला आपले शहाणपण आणि ज्ञान इतराना समजेल अशा प्रकारे व्यक्त करण्यास उद्युक्त करते. हे प्रभावी संप्रेषणाच्या( Effective Communication) महत्त्ववर जोर देते व इतरांसह मौल्यवान अंतर्दृष्टी सामायिक करण्यासाठी प्रोत्साहन देते. क्लिष्ट भाषा किंवा अस्पष्ट संदर्भ वापरण्याऐवजी, आपण प्रत्येकाला समजेल अश्या योग्य आणि संबंधित भाषेत संवाद साधण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. असे केल्याने, आपला संदेश व्यापक प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचेल आणि त्याचा अधिक प्रभाव पडेल. थोडक्यात, बटलर ह्यांचे हे विधान आपल्याला स्पष्ट आणि सरळ संवादाद्वारे ज्ञान आणि समज यांच्यातील अंतर कमी करण्यास प्रोत्साहित करते.”
- या आधुनिक काळात आपण राहतो; आपण विविध कम्युनिकेशन माध्यमांद्वारे दररोज मोठ्या संख्येने संदेश प्राप्त करतो, इतराना पाठवतो आणि त्यावर प्रतिक्रिया देतो.
- परंतु यशस्वी कम्युनिकेशन म्हणजे माहितीची देवाणघेवाण करण्यापेक्षा कितीतरी जास्त आहे; या माहितीमागील भावना समजून घेणे देखील उत्तम संवादाचा भाग आहे.
- यशस्वी कम्युनिकेशनमुळे वैयक्तिक जीवनातील किंवा व्यावसायिक जीवनातील संबंध अधिक दृढ होतात. वैयक्तिक जीवनात, ते आपल्याला चांगले लोक आणि दररोज घडणाऱ्या परिस्थिती समजून घेण्यात मदत करू शकते.
The importance of communication skills | संवाद कौशल्याचे महत्त्व
1. नातेसंबंध तयार करण्यात आणि टिकवून ठेवण्यास मदत करते
संभाषण/संवाद हा मानवी अनुभवाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. तो अविभाज्य भाग आपल्याला इतरांशी नातेसंबंध तयार करण्यात आणि टिकवून ठेवण्यास मदत करतो. आपण एकमेकांशी कसे संबंधित आहोत हे चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी आपले विचार, कल्पना आणि भावना कशा सामायिक करू शकतो याबद्दल सांगतो.
हे देखील दुर्लक्षित करून चालणार नाही की जे लोक ऐकू किंवा बोलू शकत नाहीत त्यांना ते समाजाचा एक भाग आहेत असे वाटण्याची संधीच मिळत नाही. पण ते दुखी न होत त्यावरही मात करतात. मग आपण ह्या देणगीचा वापर का नको करायला ?.
2. समस्येचे निराकरण करण्यात मदत करते
- व्यवसायात अनेक कारणांसाठी संवाद महत्त्वाचा असतो. एक कारण म्हणजे ते समस्या सोडवण्यास मदत करते. जेव्हा समस्या असतात, तेव्हा त्या सोडवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे लोकांशी संवाद साधणे आणि समस्या काय आहे आणि संभाव्य उपाय काय असू शकतात हे त्यांना सांगणे.संप्रेषण महत्वाचे आहे कारण ते आपल्याला एकमेकांना समजून घेण्यास मदत करते. हे आपल्याला आपले विचार आणि भावना व्यक्त करण्याचा मार्ग प्रदान करते आणि ऐकत असलेल्या व्यक्तीला आपण काय म्हणत आहोत हे समजत आहे का याची खात्री करते.
- उदाहरणार्थ, जेव्हा आपण गर्दीच्या ठिकाणी एखादी मदत हवी असेल तर तेव्हा आपण मला मदत करू शकता का ? किंवा तुमच्याकडे वेळ असेल तर एक विचारू का ? असे विचारू शकतो. हे त्या व्यक्तीला सांगते की आपण त्यांच्या वेळेची तसदी घेऊन त्यांची मदत मागू इच्छितो. त्याचप्रमाणे, जर कोणी आपल्याला मदतीसाठी विचारले, तर तुम्ही मला काय झाले आहे ते सविस्तर सांगा असे विचारू शकतो! ह्याने समोरच्याला आपणही आपुलकीने विचारतोय याची जाणीव होईल.
3. गैरसमज टाळते
जेव्हा गैरसमज होतात तेव्हा लोक एकमेकांबद्दलचा आदर गमावतात कारण त्यांना असे वाटते की इतर व्यक्ती योग्यरित्या संवाद साधण्यासाठी त्यांची काळजी घेत नाही.
जर तुम्ही तुमच्या जोडीदाराशी, मित्राशी किंवा व्यावसायिक भागीदाराशी योग्यरित्या संवाद साधलात, तर ते त्यांना तुमच्यावर अधिक विश्वास ठेवण्यास मदत करेल कारण त्यांना माहित आहे की जेव्हा समस्या उद्भवतात तेव्हा गोष्टी बोलण्यासाठी तुम्ही त्यांच्याबद्दल पुरेशी काळजी घेत आहात. एक गैरसमज होण्यापेक्षा वाईट काहीही नाही ज्याचे निराकरण केले जाऊ शकत नाही म्हणून आपल्यासाठी काहीतरी अर्थ असलेल्या कोणाशीही खुले संवाद असल्याचे सुनिश्चित करा.
4. स्पष्टता निर्माण करते
1. तुम्ही जे बोलता त्यामध्ये अधिक अर्थपूर्ण व्हा – स्वतःला समजावून सांगण्यासाठी आणि तुम्हाला कसे वाटते हे दाखवण्यासाठी अधिक शब्द वापरा.
2.सक्रियपणे ऐका – जोपर्यंत विचारले जात नाही तोपर्यंत व्यत्यय आणू नका किंवा सल्ला देऊ नका आणि प्रतिसाद देण्यापूर्वी ते काय म्हणत आहेत ते ऐकण्यासाठी वेळ काढा.
3.प्रश्न विचारा – त्यांना काय वाटत आहे हे समजण्याऐवजी त्यांना एखाद्या समस्येबद्दल त्यांचे विचार आणि भावना विचारून गोष्टींबद्दल त्यांचा दृष्टीकोन मिळवा.
4.सक्रिय ऐकण्याचा सराव करा – ते काय म्हणाले ते त्यांना पुन्हा सांगा जेणेकरून त्यांना कळेल की ते काय बोलत आहेत ते तुम्ही ऐकले आहे
How to Improve communication skills | संभाषण कौशल्य कसे सुधारावे ?
जर तुम्हाला तुमचे संवाद कौशल्य (Communication Skills) सुधारायचे असेल, तर तुम्हाला सुरुवात करण्यासाठी येथे काही टिपा दिल्या आहेत.
1.आपल्या प्रेक्षकांना जाणून घ्या
तुम्ही कोणाशी संवाद साधत आहात? तुम्ही बोलण्यास किंवा लिहायला सुरुवात करण्यापूर्वी, तुम्ही कोणाला संबोधित करत आहात, त्यांना त्या विषयाबद्दल आधीच काय माहित आहे आणि त्यांना काय माहित असणे आवश्यक आहे याचा विचार करा. तुमचे शब्द उत्तम प्रकारे मांडण्यासाठी त्यांना आणि त्यांचा दृष्टीकोन लक्षात ठेवा जेणेकरून ते आपलं ऐकण्याची आणि आवश्यक ती कारवाई करण्याची अधिक शक्यता असेल.
2. मुद्द्याला धरून बोला
मजबूत संवाद कौशल्य असलेल्या लोकांना संभाषण सुरू होण्यापूर्वी किंवा पहिला शब्द टाइप करण्यापूर्वी त्यांना काय सांगायचे आणि विचारायचे आहे हे माहित असते. मुख्य संदेश लक्षात ठेवून, ते स्पष्ट असतात आणि गोंधळ टाळतात. जर तुम्हाला बाजूचा मागोवा घेण्याचा कल असेल, तर तुम्ही सांगू इच्छित असलेल्या मुख्य माहितीचा सारांश लिहिण्याचा प्रयत्न करा, नंतर या मुद्द्यावर ठाम रहा. तुम्हाला प्रतिसादाची आवश्यकता असल्यास, हे कसे आणि केव्हा शक्य आहे ते कळून घ्या मग विचारा .
3. स्पष्टतेने संवाद साधा
चांगले संवादक स्पष्ट आणि संक्षिप्त भाषा वापरतात. जर तुम्ही बोलत असताना जास्त तपशीलात जाण्याचा किंवा लिखाण करताना लांब आणि गुंतागुंतीची वाक्ये लिहिण्याचा कल ठेवत असाल तर, त्याऐवजी अधिक संक्षिप्त राहण्याचा सराव करा. तुम्हाला ज्या मुख्य संदेशाची आवश्यकता आहे त्यावर लक्ष केंद्रित केले जाईल आणि फक्त संबंधित मुद्द्यांवर विस्तृतपणे बोलता येईल. ज्यामुळे तुमचा संदेश अस्पष्ट होतोय असे अनावश्यक तपशील, शब्दजाल टाळा. लक्षात ठेवा, तुम्ही ज्या व्यक्तीशी संवाद साधत आहात त्यांच्यासाठी तुम्हाला स्पष्टता प्रदान करायची आहे, गोंधळ नाही.
4. सक्रिय श्रोता व्हा
प्रभावी संभाषणासाठी सक्रिय ऐकणे महत्वाचे आहे. खरं तर, सर्वोत्कृष्ट संप्रेषक नेहमीच सर्वोत्तम श्रोते असतात. तुम्ही ऐकण्यापेक्षा जास्त बोलल्यास किंवा संभाषणांमध्ये सकारात्मक उत्तरे न दिल्यास, इतरांचा गैरसमज होऊ शकतो. इतर स्पीकर आणि त्यांना काय म्हणायचे आहे ते ऐकण्याचा सराव करा. उदाहरणार्थ, ते काय सांगत आहेत हे समजेपर्यंत बोलणे सुरू करू नका. त्यांचा दृष्टिकोन स्पष्ट करण्यासाठी प्रश्न विचारा आणि त्यांच्या दृष्टीकोनात सहभागी व्हा. अशा प्रकारचे सक्रिय ऐकणे हे चांगल्या संभाषण कौशल्याचा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
5. वैयक्तिक कौशल्ये ( Interpersonal Skills ) विकसित करा
परस्पर कौशल्ये अशी आहेत जी तुम्हाला इतरांशी प्रभावीपणे संवाद साधण्याची परवानगी देतात. ते सुनिश्चित करतात की तुम्ही लोकांशी जुळवून घेऊ शकता, ऐकू शकता, उत्पादक कार्य संबंध विकसित करू शकता, नेटवर्क बनवू शकता, इतरांबद्दल सहानुभूती बाळगू शकता, लोकांना त्यांचे सर्वोत्तम बनण्यास मदत करू शकता, समस्यांचे निराकरण करू शकता आणि एक चांगला संघ खेळाडू बनू शकता. परस्पर कौशल्याशिवाय, चांगले संवाद साधणे कठीण आहे. तुमच्याकडे मजबूत संभाषण कौशल्य असले तरीही, तुमचा संदेश व्यावसायिक रीतीने पोचवण्यासाठी आवश्यक परस्पर कौशल्ये तुमच्याकडे नसतील तर तुम्ही अलिप्त, असभ्य दिसाल.
6.सहानुभूती वाढवा
स्वत:ला दुसऱ्याच्या शूजमध्ये ठेवून, तुम्ही त्यांच्या गरजा, प्रेरणा आणि चिंता अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेऊ शकता, ज्यामुळे तुम्हाला अधिक प्रभावीपणे संवाद साधता येतो आणि मजबूत नातेसंबंध निर्माण करता येतात. सहानुभूती संवाद करुणा, आदर आणि विश्वास वाढवते.इतरांचा दृष्टिकोन समजून घेऊन, तुम्ही तुमचा संदेश त्यांच्या गरजा आणि गृहितकांशी जुळवून घेऊन त्यांना समजवाल. या कारणास्तव, चांगल्या संभाषण कौशल्यासाठी सहानुभूती आवश्यक आहे.
7. सांकेतिक संभाषण कौशल्ये विकसित करा
वैयक्तिकरित्या किंवा व्हिडिओ कॉलद्वारे इतरांशी बोलताना तुमची देहबोली, संकेत आणि आवाजाच्या टोनबद्दल जागरूक रहा. शाब्दिक संवाद, जसे की देहबोली, चेहर्यावरील हावभाव, आवाजाचा चढउतार, संदेश पोहोचविण्यात आणि इतरांना समजून घेण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. हे तुमच्या संवादाची स्पष्टता आणि परिणामकारकता वाढवते आणि तुम्हाला भावना, हेतू आणि दृष्टिकोन अधिक अचूकपणे व्यक्त करण्यास मदत देते.
Communication Skills Training For College Students
Sr No | Course(कोर्स) | Platformप्लॅटफॉर्म | Duration(कालावधी) | Link(वेबसाइट लिंक) |
1 | Communication Skill Course | Coursera | 1 ते 3 महीने | |
2 | Effective Communication skill (प्रभावी संवाद) | Great Learning | 1 आठवडा | Effective Communication |
3. | How to speak to anyone & be fearless – in less than 55 min | UDEMY | 1 तास | कसे बोलावे |
4. | Free Online Communication Skills Courses | Alison.com | More than 5 courses – Avg Duration 5- 10 hours(5 पेक्षा जास्त अभ्यासक्रम – सरासरी कालावधी 5-10 तास) | Free online Course |
5 | Communication Skills Short Course | Oxfordhomestudy | 20 तास | Short Course |
Communication Skills Training For Emloyees
Sr No | Course(कोर्स) | Platform प्लॅटफॉर्म | Duration(कालावधी ) | Link(वेबसाइट लिंक) |
| 1 | Online Workplace Communication Skills Course | ProProfs Training Maker | 1 आठवडा | Link |
2 | Professional Development Online Training Courses | LinkdIn | 1 आठवडा | Link |
3. | Developing as a Leader | Coursera | 14 तास | Link |
4. | Business communication Skill | By Google Skillshop | 1 तास | Link |
5 | Corporate Communications Skill | Skillsoft | 11 अभ्यासक्रम, 27 पुस्तके, 19 ऑडिओबुक | Link |
Books to improve communication skills| संवाद कौशल्य सुधारण्यासाठी पुस्तके
1. Leadership Is Language: The Hidden Power Of What You Say And What You Don’t- लेखक – रिटायर्ड यूएस नेव्ही कॅप्टन एल. डेव्हिड मार्क्वेट,
हे पुस्तक म्हणते की नेत्यांनी प्रशिक्षकांसारखे असले पाहिजे. ऑर्डर सोडुन प्रश्न विचारण्यास सुरुवात करायला पाहिजे, प्रत्येकाच्या कल्पना ऐकायला पाहिजे आणि कधीकधी स्वतच्या टीमला पुढाकार घेऊ दिला पाहिजे. एखाद्या चांगल्या प्रशिक्षकाप्रमाणे स्वतच्या खेळाडूंचा जयजयकार करता आला पाहिजे. हे पुस्तक प्रत्येकाला स्वत:साठी विचार करू देते, चांगले उपाय शोधू देते आणि त्यांच्या कामासाठी अधिक जबाबदार वाटू देते. सरतेशेवटी, हा प्रत्येकासाठी विजय आहे आणि अधिक आनंदी, अधिक यशस्वी संघाकडे नेतो!
2. How To Talk To Anyone At Work: 72 Little Tricks For Big Success Communicating On The Job- लेखक – एक संप्रेषण सल्लागार लील लोंडेस
जर तुम्ही नेतृत्व आणि व्यवस्थापनाच्या जगात नवीन असाल आणि आत्मविश्वासाने संवाद साधण्यात आणि तुमच्या आवाजाची मालकी तुम्हाला अनिश्चित वाटत असेल तर हे सुलभ पुस्तक विशेषतः फायदेशीर आहे. पाच विशिष्ट वैशिष्ट्यांवर पसरलेल्या 72 टिपांसह सामान्य कामाची परिस्थिती आणि कार्यालयीन राजकारण कसे सोडवायचे याचे प्रशिक्षण देतो – पाच सी: आत्मविश्वास, काळजी, स्पष्टता, विश्वासार्हता आणि सहअस्तित्व.
3. Dare to Lead: Brave Work. Tough Conversations. Whole Hearts.- नेतृत्व तज्ञ ब्रेन ब्राउन यांचे हे प्रेरणादायी पुस्तक
अशा नेतृत्वाची कल्पना करा की जे आदेश देण्याऐवजी धैर्य, अगतिकता आणि सहानुभूती दाखवण्यावर जास्त भर देते. हा “नेतृत्वाची हिंमत” मधील ब्रेन ब्राउनचा संदेश आहे. भीती आणि चुका लपवण्याऐवजी, ते सांगतात की खरे नेते त्यांना प्रामाणिकपणे स्वीकारतात, सहानुभूतीने कठोर संभाषण करतात आणि मोकळ्या मनाने नेतृत्व करतात.
4. The Art of Explanation: How to Communicate with Clarity and Confidence – पत्रकार रॉस ऍटकिन्स यांनी लिहिले
- मुख्य मुद्दे ओळखा: लोकांना खरोखर काय समजून घेणे महत्त्वाचे वाटते?
- तो मुद्दा छोट्या भागात विभाजीत करा : क्लिष्ट कल्पना पचायला सोप्या भागांमध्ये कापून टाका.
- कथा आणि उदाहरणे वापरा: एखाद्या चांगल्या कॅम्पफायर कथेप्रमाणे ते संबंधित आणि आकर्षक बनवा.
- तुमच्या स्पष्टीकरणाची रचना करा: घर बांधण्यासारखे विचार करा, स्पष्ट सुरुवात, मध्य आणि शेवट.
- त्यांना सुरुवातीपासूनच संभाषणात अडकवून ठेवा: त्यांचे लक्ष वेधून घ्या आणि मग ते ऐकण्याची अधिक शक्यता असेल.
- व्हिज्युअल आलिंगन: चित्रे, तक्ते, अगदी मजेदार गोष्टी चिकटून राहण्यास मदत करू शकतात.
- सराव, सराव, सराव: कोणत्याही कौशल्याप्रमाणे, समजावून सांगणे वेळ आणि प्रयत्नाने चांगले होते.
5. The Listening Leader: How To Drive Performance By Using Communicative Leadership-एमिलियो आणि क्लेमेंटिना गल्ली झुगारो यांचे पुस्तक
संप्रेषणात्मक नेतृत्व शैली कशी अंगीकारावी आणि आजच्या जागतिक कर्मचाऱ्यांमध्ये विविध आव्हाने, बदल आणि सतत जोखमींचा सामना करणाऱ्या व्यवस्थापकांसाठी आणि नेत्यांसाठी विशेषतः उपयुक्त आहे. एक महान नेता होण्यासाठी, तुम्हाला अधिक ऐकणे आणि अधिक प्रभावीपणे संवाद साधणे आवश्यक आहे, जेणेकरुन तुम्ही आणि तुमची संस्था प्रतिस्पर्ध्यांपासून वेगळे राहू शकाल या तत्त्वाने पुस्तक अधोरेखित केले आहे.