सॉफ्ट स्किल्स(Soft Skills) ही वैयक्तिक वैशिष्ट्ये आहेत जी तुम्हाला इतरांशी प्रभावीपणे संवाद साधण्यास सक्षम करतात. त्यांना कधीकधी परस्पर कौशल्ये(Interpersonal skills) किंवा लोक कौशल्ये(People skills) म्हणून संबोधले जाते.हार्ड स्किल्स जे विशिष्ट नोकरी किंवा उद्योगासाठी ठराविक (Specific) आहेत. याउलट सॉफ्ट स्किल्स हस्तांतरणीय (Transferrable) आहेत आणि विविध क्षेत्रामध्ये वापरले जाऊ शकतात.
सॉफ्ट स्किल्स ( Soft skills) महत्वाचे का आहेत? |Importance Of Soft skills
“मॅकिन्सीच्या (McKinsey) 2021 च्या सर्वेक्षणानुसार,असे दिसून येते की कौशल्य निर्माण करणे आजच्या जगात महत्वाचे आणि गरजेचे होत चालले आहे, सामाजिक आणि भावनिक कौशल्यांची मागणी वाढत चालली आहे आणि यशस्वी कौशल्य परिवर्तनासाठी खूप पद्धतशीर मार्ग देखील उपलब्ध आहेत. कौशल्य बिल्डींग हे महामारीच्या आधीच्या तुलनेत आता अधिक प्रचलित होत चालले आहे. 69 टक्के संस्थांनी कोविड-19 संकटापूर्वीच्या तुलनेत आता अधिक कौशल्य निर्माण करण्यावर भर दिले आहे.”
- आजच्या जॉब मार्केटमध्ये सॉफ्ट स्किल्सचे महत्त्व वाढत आहे. नियोक्ते (Recruiter) अशा जाणकार उमेदवारांच्या शोधात आहेत ज्यांच्याकडे नोकरी करण्यासाठी तांत्रिक कौशल्ये आणि इतरांसोबत प्रभावीपणे काम करण्याची सॉफ्ट स्किल्स दोन्ही आहेत. किंबहुना, काही अभ्यासांनी असे सुचवले आहे की करिअरच्या यशासाठी कठोर कौशल्यांपेक्षा (Hard Skills) सॉफ्ट स्किल्स(Soft Skills) अधिक महत्त्वाची आहेत.
- तुम्ही तुमची सॉफ्ट स्किल्स (Soft Skills) सुधारण्याचा विचार करत असाल, तर तुम्ही खूप काही करू शकता. या ब्लॉग मध्ये मी त्याविषयीच तुम्हाला गाइड करणार आहे.
Top 7 सॉफ्ट स्किल्स जी आवश्यक आहेत आणि ज्यांना सध्या मागणी (डिमांड) आहे
Soft Skill 1 – संवादकौशल्ये सुधारणे (Communication)
कम्युनिकेशन हे फक्त बोलणे आणि लिहिणे यापेक्षा बरेच काही आहे. ही माहिती, कल्पना आणि भावनांची देवाणघेवाण करण्याची द्वि-मार्गी प्रक्रिया आहे. यात संदेश पाठवणारा प्रेषक (Sender), संदेश (Message) (जसे की भाषण, लेखन किंवा देहबोली) आणि संदेश प्राप्त करणारा प्राप्तकर्ता (Receiver) यांचा समावेश होतो. प्रभावी संप्रेषण (Effective Communication) हे सुनिश्चित करते की प्राप्तकर्त्याला (Receiver) अपेक्षित अर्थ समजला आहे की नाही ते!
- कम्युनिकेशन महत्वाचे का आहे?
- काम, खेळ तसेच यामधील प्रत्येक गोष्टीसह जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये प्रभावी संवाद फायदेशीर आहे. व्यावसायिक दृष्टीकोनातून, संवाद हा प्रत्येक व्यवहाराचा आधार आहे. माहिती अधिक जलद आणि योग्यरित्या समजून घेण्यासाठी, तुमच्याकडे आणि इतर लोकांकडे मजबूत संवाद कौशल्ये असणे आवश्यक आहे.
- संवादामुळे विश्वास, समजूतदारपणा आणि इतरांशी संपर्क वाढतो. टीमवर्क, सादरीकरणे देणे सहकारी, क्लायंटपर्यंत कल्पना पोहोचवणे यासाठी स्पष्ट संवाद आवश्यक आहे. यामुळे आपण आपले विचार आणि भावना अचूकपणे शेअर करू शकतो. गैरसमज टाळू शकतो.
- संवाद कौशल्ये कसे सुधारावे?
- तोंडी(Verbal) आणि गैर-मौखिक(Non-verbal) दोन्ही प्रकारे स्पीकरच्या बोलण्याकडे लक्ष द्या. समज सुनिश्चित करण्यासाठी स्पष्ट करणारे प्रश्न विचारा.
- आपले विचार व्यवस्थित करा आणि स्पष्टपणे आणि संक्षिप्तपणे व्यक्त करा. शब्दजाल किंवा जास्त क्लिष्ट भाषा टाळा.
- इतर व्यक्तीच्या दृष्टीकोनातून गोष्टी पाहण्याचा प्रयत्न करा आणि त्यानुसार तुमचे प्रत्युतर तयार करा.
- डोळ्यांचा संपर्क कायम ठेवा, योग्य देहबोली वापरा आणि स्पष्ट, आत्मविश्वासपूर्ण स्वरात बोला.
Soft Skill 2- टीमवर्क(Teamwork): “आम्ही” ही शक्ती वापरणे
टीमवर्क म्हणजे काय?
टीमवर्क म्हणजे एक समान ध्येय साध्य करण्यासाठी समूहाचा सहयोगी प्रयत्न. यामध्ये विविध कौशल्ये आणि अनुभव असलेल्या व्यक्तींचा एकत्रितपणे काम करणे, त्यांच्या सामर्थ्याचा योग्य वापर करणे. प्रभावी टीमवर्कसाठी स्पष्ट संवाद, सामायिक जबाबदारी आणि संघाच्या यशासाठी वचनबद्धता आवश्यक आहे.
महत्वाचे का आहे?
अनेक कार्ये आणि आव्हाने एकट्याने हाताळणे अत्यंत अवघड असते. येथेच teamwork कमी येते
- वैविध्यपूर्ण दृष्टीकोन (Diverse Perspectives) अधिक सर्जनशीलता आणतो.
- समान ध्येयासाठी कार्य केल्याने सौहार्दाची आणि सामायिक यशाची भावना वाढते
- टीम सदस्य एकमेकांच्या कौशल्य आणि अनुभवातून शिकू शकतात.
- कार्ये विभाजित करून आणि सहकार्याने एकत्रित कामे करून, कार्यसंघ जलद गतीने लक्ष्य साध्य करू शकतात.
कसे सुधारावे?
- प्रत्येकाला एकूण उद्देश आणि त्यांचे विशिष्ट योगदान समजले आहे याची खात्री करा.
- प्रत्येकाला ऐकले जाईल याची खात्री करून, कल्पना आणि चिंतांच्या खुल्या देवाणघेवाणीला प्रोत्साहन द्या.
- प्रत्येक सदस्याच्या योगदानाची कदर करा.
- मतभेदांना रचनात्मकपणे संबोधित करण्यासाठी निरोगी धोरणे विकसित करा.
- प्रेरणा राखण्यासाठी वैयक्तिक आणि सामूहिक कामगिरी ओळखा आणि साजरी करा.
Soft Skill 3- वेळेचे व्यवस्थापन(Time Management): घड्याळावर प्रभुत्व मिळवणे
वेळेचे व्यवस्थापन म्हणजे काय?
तुम्ही तुमचा वेळ कसा घालवता याचे नियोजन आणि नियंत्रण करण्याची प्रक्रिया म्हणजे वेळ व्यवस्थापन. हे कार्यांना प्राधान्य देणे, वास्तववादी उद्दिष्टे सेट करणे आणि आपले इच्छित परिणाम साध्य करण्यासाठी आपला वेळ कार्यक्षमतेने वापरणे याबद्दल आहे.
वेळ व्यवस्थापन महत्वाचे का आहे?
- महत्त्वाच्या कामांवर लक्ष केंद्रित करून आणि लक्ष विचलित करून, तुम्ही तुमचे ध्येय कमी कालावधीत पूर्ण करू शकता.
- कामांमध्ये दडपल्यासारखे वाटणे हे तणावाचे मुख्य स्त्रोत असू शकते. वेळेचे व्यवस्थापन तुम्हाला नियंत्रणात राहण्यास मदत करते आणि ओझे कमी करते.
- तुमच्या दिवसाचे नियोजन करून आणि मल्टीटास्किंग टाळून, तुम्ही प्रत्येक कामावर लक्ष केंद्रित करू शकता, ज्यामुळे चांगले परिणाम मिळतील.
- प्रभावी वेळ व्यवस्थापन तुम्हाला मोठ्या उद्दिष्टांना आटोपशीर पायऱ्यांमध्ये विभाजित करण्यास आणि पूर्ण करण्यासाठी वेळ वाटप करण्यास अनुमती देते.
वेळ व्यवस्थापन कसे सुधारावे?
- उद्दिष्टे आणि प्राधान्यक्रम ठरवणे
- वेळापत्रक तयार करणे
- Distractions कमी करणे
- वेळ ट्रॅकिंग
- तुम्हाला ओव्हरलोड करणाऱ्या विनंत्या नम्रपणे नाकारण्यास घाबरू नका
Soft Skill 4-भावनिक बुद्धिमत्ता(Emotional Intelligence): भावना समजून घेण्याची कला अंगीकृत करणे
भावनिक बुद्धिमत्ता (EQ) म्हणजे काय?
भावनिक बुद्धिमत्ता (EQ) ही तुमची ध्येये साध्य करण्यासाठी तुमच्या स्वतःच्या भावनांना सकारात्मक मार्गाने समजून घेण्याची, वापरण्याची आणि व्यवस्थापित करण्याची क्षमता आहे. यात इतरांच्या भावना ओळखणे, समजून घेणे आणि प्रभावित करणे देखील समाविष्ट आहे.
भावनिक बुद्धिमत्ता का महत्त्वाची आहे?
- तुमच्या स्वतःच्या आणि इतरांच्या भावना समजून घेतल्याने स्पष्ट आणि सहानुभूतीपूर्ण संवाद साधता येतो, मजबूत नातेसंबंध वाढतात.
- हे भावनांचे व्यवस्थापन करून आणि समज वाढवून विधायकपणे मतभेदांवर नेव्हिगेट करण्यात मदत करते.
- भावनिकदृष्ट्या बुद्धिमान नेते इतरांना प्रेरणा देतात आणि प्रेरित करतात, सकारात्मक आणि उत्पादक कार्य वातावरण तयार करतात.
- तुमच्या भावनांची जाणीव तुम्हाला स्पष्टपणे आणि तर्कशुद्ध निर्णय घेण्यास अनुमती देते.
- प्रभावी स्व-नियमन कौशल्ये तुम्हाला निरोगी मार्गांनी ताण व्यवस्थापित करण्यात मदत करतात, एकूणच कल्याण सुधारतात.
तुमची भावनिक बुद्धिमत्ता कशी सुधारायची
- तुमच्या भावनांचे नियमितपणे मूल्यांकन करा, त्यांचा तुमच्यावर कसा परिणाम होतो आणि तुम्ही त्यांना कसा प्रतिसाद देता.
- ध्यानासारखी तंत्रे आत्म-जागरूकता वाढवू शकतात.
- त्यांची भावनिक स्थिती समजून घेण्यासाठी इतर लोक काय बोलत आहेत याकडे लक्ष द्या, तोंडी आणि गैर-मौखिक दोन्ही.
- इतर लोकांच्या दृष्टीकोनातून गोष्टी पाहण्याचा प्रयत्न करा आणि करुणा विकसित करा.
तुमचे विचार आणि भावना लिहून ठेवल्याने तुम्हाला तुमच्या भावनांची माहिती मिळू शकते
Soft Skill 5- सर्जनशीलता(Creativity): चौकटीच्या बाहेर विचार करणे
सर्जनशीलता म्हणजे काय?
सर्जनशीलता म्हणजे नवीन कल्पना, संकल्पना किंवा उपाय निर्माण करण्याची क्षमता. हे चौकटीबाहेर विचार करणे, वेगवेगळ्या दृष्टिकोनातून गोष्टी पाहणे आणि काहीतरी मूळ घेऊन येण्यासाठी तुमची कल्पनाशक्ती वापरणे याबद्दल आहे. सर्जनशीलता ही केवळ कला नाही; जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये हे एक मौल्यवान कौशल्य आहे.
सर्जनशीलता का महत्त्वाची आहे?
- क्रिएटिव्ह विचारसरणी तुम्हाला नवीन कोनातून समस्यांकडे जाण्याची आणि नाविन्यपूर्ण उपाय विकसित करण्यास अनुमती देते.
- नवीन कल्पना, उत्पादने आणि सेवा घेऊन सर्जनशीलता प्रगतीला चालना देते.
- सर्जनशील मन बदलत्या परिस्थितीशी जुळवून घेऊ शकते आणि गतिमान जगात काम करण्याचे नवीन मार्ग शोधू शकते.
- तुमची सर्जनशीलता एक्सप्लोर केल्याने तुम्हाला नवीन कौशल्ये शिकता येतात, स्वतःला अभिव्यक्त करता येते आणि सिद्धीची भावना प्राप्त होते.
- सर्जनशील कार्ये उत्तेजक आणि आनंददायक असू शकतात, प्रेरणा आणि तुमच्या कामात किंवा छंदांमध्ये व्यस्त राहू शकतात.
तुमची सर्जनशीलता कशी वाढवायची
- प्रश्न विचारा, नवीन गोष्टी एक्सप्लोर करा आणि तुमच्या कम्फर्ट झोनच्या बाहेर जा.
- सुरुवातीला मूर्ख वाटल्या तरीही, कल्पनांच्या विस्तृत श्रेणीवर विचार करा.
- नवीन शक्यता निर्माण करण्यासाठी असंबंधित वाटणाऱ्या संकल्पना कनेक्ट करण्याचे मार्ग शोधा.
- यथास्थितीवर प्रश्नचिन्ह लावा आणि पर्यायी दृष्टीकोन एक्सप्लोर करा.
- तुम्ही तुमच्या सर्जनशील स्नायूंचा जितका जास्त व्यायाम कराल तितके ते मजबूत होतात.
Soft Skill 6- संयोगक्षमता(Adaptibility): बदलत्या जगात स्वत:ला योग्य वेळी बदलणे
संयोगक्षमता म्हणजे काय?
संयोगक्षमता म्हणजे नवीन किंवा बदलत्या परिस्थितीशी जुळवून घेण्याची क्षमता. यात लवचिक, मोकळेपणा आणि नवीन गोष्टी शिकण्याची इच्छा यांचा समावेश आहे.मजबूत अनुकूलता असलेले लोक आव्हानांना प्रभावीपणे नेव्हिगेट करू शकतात, नवीन संधी स्वीकारू शकतात आणि अनिश्चित वातावरणात भरभराट करू शकतात.
संयोगक्षमता का महत्त्वाची आहे?
- नवीन कौशल्ये शिकण्याची आणि बदलत्या तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्याची क्षमता तुम्हाला नोकरीच्या बाजारपेठेत संबंधित आणि स्पर्धात्मक ठेवते.
- अनुकूल व्यक्ती वेगवेगळ्या कोनातून समस्यांकडे जाऊ शकतात, अनपेक्षित परिस्थितीत सर्जनशील उपाय शोधू शकतात.
- बदल आत्मसात केल्याने नवीन अनुभव आणि ज्ञानाची दारे उघडतात, सतत शिकणे आणि वैयक्तिक विकासाला चालना मिळते.
- अनुकूलता आपल्याला पंचांसह रोल करण्यास अनुमती देते आणि बदलाच्या प्रतिकारामुळे होणारा ताण कमी करते.
तुमची संयोगक्षमता कशी वाढवायची?
- तुमची कौशल्ये आणि क्षमता प्रयत्नातून आणि शिकून विकसित होऊ शकतात यावर विश्वास ठेवा.
- तुमच्या कम्फर्ट झोनच्या बाहेर जा आणि विचार करण्याच्या आणि गोष्टी करण्याचे नवीन मार्ग एक्सप्लोर करा.
- जिज्ञासू राहा आणि तुमच्या फील्ड किंवा स्वारस्यांशी संबंधित नवीन कौशल्ये आणि ज्ञानाने स्वतःला अपडेट ठेवा.
- वाढ आणि विकासाच्या संधींमध्ये बदल करण्याबद्दल नकारात्मक विचारांची पुनर्रचना करा.
Soft Skill 7- समस्या सोडवणे(Problem Solving): अडथळ्यांवर मात करण्याची कला जोपासणे
समस्या सोडवणे म्हणजे काय?
समस्या सोडवणे ही समस्या परिभाषित करण्याची क्रिया आहे; समस्येचे कारण निश्चित करणे; समाधानासाठी पर्याय ओळखणे, प्राधान्य देणे आणि निवडणे; आणि उपाय अंमलात आणणे.
समस्या सोडवणे महत्वाचे का आहे?
जीवनात अपरिहार्यपणे अडथळे येतात. येथेच प्रभावी समस्या सोडवण्याची कौशल्ये तुम्हाला अडचणींमध्ये नेव्हिगेट करण्यासाठी आणि उपाय शोधण्यासाठी सुसज्ज करतात. समस्या सोडवण्याची कौशल्ये तुम्हाला पर्यायांचे विश्लेषण करून आणि संभाव्य परिणामांचा विचार करून माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत करतात.
तुमची समस्या सोडवण्याची कौशल्ये कशी वाढवायची?
- समस्येचे सखोल विश्लेषण सुनिश्चित करण्यासाठी वर नमूद केलेल्या संरचित प्रक्रियेचे अनुसरण करा.
- अनुमानांना आव्हान द्या, भिन्न दृष्टीकोनांचा विचार करा आणि निष्कर्षापर्यंत जाणे टाळा.
- अपारंपरिक उपाय एक्सप्लोर करा आणि चौकटीबाहेर विचार करण्यास घाबरू नका. इतरांसोबत विचारमंथन करा, कारण भिन्न दृष्टिकोन अधिक व्यापक उपायांना कारणीभूत ठरू शकतात.
- नमुने ओळखण्यासाठी आणि भविष्यात तुमचा दृष्टिकोन सुधारण्यासाठी मागील यश आणि अपयशांचे विश्लेषण करा.
निष्कर्ष | Conclusion
तांत्रिक कौशल्यांप्रमाणे सॉफ्ट स्किल्स(Soft Skills), विशिष्ट नोकरी किंवा उद्योगासाठी विशिष्ट(Specific) नसतात. ते हे असले परस्पर वैयक्तिक गुण आहेत जे तुम्हाला मानवी परस्परसंवाद आणि सहकार्याच्या गुंतागुंतांना नेव्हिगेट करण्यास सक्षम करते. ही कौशल्ये आयुष्यभर आपल्यासोबत राहतात. आणि जीवनाच्या सर्व क्षेत्रांमध्ये यश मिळवण्यास मदत करतात.कामाचे स्वरूप जसजसे विकसित होत चालले आहे, तसतसे व्यक्तींमध्ये गुण आणि क्षमता असणे महत्त्वाचे होत चालले आहे जे त्यांचा संघ आणि सहकाऱ्यांसोबतचा सहयोग वाढवत आहेत त्यामुळे soft skills शिका,आणि अंमलात आणा. नक्कीच फरक दिसून येईल.