आजच्या जगात तंत्रज्ञान किती वेगाने बदलत आहे, हे आपण सगळेच पाहतोय. या बदलांच्या केंद्रस्थानी आहे कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence – AI). पण AI म्हणजे काय, ते कसे काम करते आणि आपल्या दैनंदिन जीवनात त्याचा कसा उपयोग होतो, हे अनेकांना अजूनही माहित नाही. हीच बाब लक्षात घेऊन, भारत सरकारने एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि दूरदृष्टीचा उपक्रम सुरू केला आहे, ज्याचे नाव आहे ‘युवा AI फॉर ऑल’ (Yuva AI for All).
हा एक Free राष्ट्रीय अभ्यासक्रम (free national course) आहे, जो सामान्य नागरिकांना AI सोप्या भाषेत समजावून सांगण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे. इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालय (Ministry of Electronics and Information Technology – MeitY) अंतर्गत ‘इंडियाAI मिशन’ (IndiaAI Mission) द्वारे याची घोषणा करण्यात आली आहे. विशेषतः विद्यार्थी, तरुण शिकणारे आणि AI चा पहिल्यांदा वापर करणाऱ्या लोकांसाठी हा कोर्स देशभरात उपलब्ध आहे. जर तुम्हाला AI तुमच्या रोजच्या आयुष्यात कशी मदत करते हे जाणून घ्यायचे असेल, तर हा कोर्स तुमच्यासाठी योग्य आहे, कारण यात कोणतीही क्लिष्ट तांत्रिक भाषा (complicated jargon) वापरलेली नाही.
AI सर्वांसाठी सोपे: उद्दिष्ट आणि व्याप्ती
‘Yuva AI For All’ या अभ्यासक्रमाचे मुख्य उद्दिष्ट हेच आहे की, AI ला सोपे, युजर्ससाठी अनुकूल (user-friendly) आणि सर्वांसाठी खुले करणे. विशेषतः ज्यांना तांत्रिक पार्श्वभूमी (technical background) नाही, अशा लोकांसाठी हे खूप महत्त्वाचे आहे. हा कोर्स केवळ ‘AI’ या शब्दाभोवती असलेले गूढ कमी करत नाही, तर ते आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग कसे बनले आहे हे व्यावहारिक उदाहरणांसह स्पष्ट करतो.
हा एक छोटा, स्वयं-गतीने शिकता येणारा (self-paced) अभ्यासक्रम आहे, ज्याचा एकूण कालावधी सुमारे 4.5 तास आहे. विद्यार्थी, व्यावसायिक (professionals) आणि AI च्या मूलभूत गोष्टी शिकण्यास इच्छुक असलेल्या प्रत्येकासाठी तो खुला आहे. अभ्यासक्रमातील सामग्रीमध्ये भारतातील वास्तविक जीवनातील उदाहरणे (real-life Indian examples) वापरली आहेत, ज्यामुळे AI शिक्षण, काम, सर्जनशीलता (creativity) आणि सार्वजनिक सेवांमध्ये (public services) आधीच कसे समाविष्ट आहे हे स्पष्ट होते. यामुळे शिकणाऱ्यांना तांत्रिक ज्ञानाची भीती वाटत नाही.
Free Course Link – https://www.futureskillsprime.in/course/yuva-ai-for-all/
अभ्यासक्रमाची उपलब्धता आणि प्रमाणपत्र
- मोफत उपलब्धता: हा कोर्स FutureSkills Prime, iGOT Karmayogi आणि इतर प्रमुख एड-टेक पोर्टल्स (ed-tech portals) यांसारख्या अनेक शिक्षण प्लॅटफॉर्मवर (learning platforms) विनामूल्य उपलब्ध आहे.
- शिकण्याची लवचिकता: शिकणारे कधीही सामग्रीमध्ये प्रवेश करू शकतात आणि त्यांच्या सोयीनुसार कोर्स पूर्ण करू शकतात. ‘आपल्या गतीने शिका’ (learn at your own pace) हे या कोर्सचे वैशिष्ट्य आहे.
- अधिकृत प्रमाणपत्र: कोर्स यशस्वीरित्या पूर्ण केल्यानंतर, सहभागींना भारत सरकारद्वारे जारी केलेले अधिकृत प्रमाणपत्र (official certificate) मिळते. हे प्रमाणपत्र त्यांच्या AI कौशल्याची अधिकृत ओळख ठरते.
विद्यार्थी काय शिकू शकतात?
हा कार्यक्रम सहा लहान मॉड्यूल्समध्ये (modules) विभागलेला आहे. हे मॉड्यूल्स शिकणाऱ्यांना AI ची मूलभूत संकल्पना (basic concept) आणि ते सोप्या भाषेत कसे कार्य करते हे परिचित करून देतात. याशिवाय, विद्यार्थ्यांना हे देखील समजते की AI साधने (AI tools) वर्गखोल्या, कार्यालये आणि सर्जनशील उद्योगांमध्ये (creative industries) कशी वापरली जात आहेत.
मॉड्यूल्समध्ये AI तंत्रज्ञान वापरताना सुरक्षितता आणि सुरक्षा (safety and security) यावरही भर दिला जातो. हा कार्यक्रम भारतातील वास्तविक जगातील AI ची उदाहरणे सादर करतो, ज्यामुळे शिकणाऱ्यांना विषयाचे सैद्धांतिक (theoretical) आणि व्यावहारिक (practical) पैलू जोडण्यास मदत होते. याव्यतिरिक्त, तो AI शी संबंधित भविष्यातील शक्यता (future possibilities) आणि नवीन नोकऱ्यांवर (new jobs) एक संक्षिप्त दृष्टीक्षेप टाकतो. सामग्री AI प्रणालींचा नैतिक (ethical), जबाबदार (responsible) आणि गैर-भेदभावपूर्ण (non-discriminatory) वापर यावर केंद्रित आहे.
भारताच्या AI भविष्यासाठी कौशल्ये
‘युवा AI फॉर ऑल’ च्या माध्यमातून, MeitY चे उद्दिष्ट 1 कोटी (म्हणजे 10 दशलक्ष) लोकांना आवश्यक AI कौशल्ये प्रदान करण्याचे आहे. हा प्रकल्प डिजिटल दरी (digital gap) कमी करण्याच्या दिशेने एक पाऊल आहे आणि भारतीय कार्यशक्तीला (Indian workforce) AI-नेतृत्वाखालील अर्थव्यवस्थेत (AI-led economy) आवश्यक असलेल्या कौशल्यांनी सुसज्ज करत आहे. यामुळे भारत जागतिक स्तरावर AI च्या क्षेत्रात एक महत्त्वाचा खेळाडू म्हणून उदयास येईल.
शाळा, विद्यापीठे आणि संस्था ‘इंडियाAI मिशन’ सोबत भागीदारी (partner) करून या अभ्यासक्रमाची पोहोच वाढवू शकतात. भागीदारांना हा कोर्स त्यांच्या कार्यक्रमांमध्ये समाकलित (integrate) करण्याची, शिकणाऱ्यांमध्ये त्याचा प्रचार (promote) करण्याची आणि प्रमाणपत्रांवर सह-ब्रँडिंग (co-brand certificates) करण्याची परवानगी आहे. यामुळे या उपक्रमाची व्याप्ती आणखी वाढेल.
भारतीय संदर्भात निर्मिती
हा कोर्स ‘इंडियाAI मिशन’ साठी AI तज्ञ आणि लेखक जसप्रीत बिंद्रा (AI expert and author Jaspreet Bindra) यांनी विकसित केला आहे, जे AI & Beyond आणि Tech Whisperer Ltd चे संस्थापक आहेत. त्यांनी जागतिक AI ज्ञान (global AI knowledge) भारताच्या सामाजिक आणि आर्थिक संदर्भाशी (social and economic context) जुळवून घेतले आहे. त्यामुळे हा कोर्स केवळ तांत्रिक माहिती देत नाही, तर तो भारतीय परिस्थितीशी सुसंगत आहे, ज्यामुळे शिकणाऱ्यांना ते अधिक सहजपणे आत्मसात करता येते.
Free Course Link – https://www.futureskillsprime.in/course/yuva-ai-for-all/
निष्कर्ष
भारत सरकारचा ‘युवा AI फॉर ऑल’ हा उपक्रम केवळ एक शिक्षण कार्यक्रम नाही, तर तो भारताला भविष्यासाठी तयार करण्याची एक दूरदृष्टी आहे. AI च्या मूलभूत गोष्टी सर्वांपर्यंत पोहोचवून, हे कौशल्य विकास कार्यक्रम डिजिटल साक्षरता वाढवत आहे आणि प्रत्येक भारतीयाला AI च्या युगात यशस्वी होण्यासाठी सक्षम करत आहे. हा कोर्स समावेशकतेला (inclusion) प्रोत्साहन देण्यासाठी, AI शिक्षण अधिक व्यावहारिक (hands-on) बनवण्यासाठी आणि देशाच्या प्रत्येक कोपऱ्यात ते पसरवण्यासाठी सरकारच्या प्रयत्नांशी सुसंगत आहे. आजच या मोफत कोर्सचा लाभ घ्या आणि AI च्या जगात आपले स्थान निर्माण करा!