केंद्र सरकारने ‘आत्मनिर्भर भारत (Make in India mandatory zoho)’ अभियानाला अधिक गती देत एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. शिक्षण मंत्रालयाने आपल्या सर्व विभागांमधील अधिकाऱ्यांसाठी आणि कर्मचाऱ्यांसाठी अधिकृत कामकाजाकरिता संपूर्णपणे भारतीय बनावटीचे ‘झोहो ऑफिस सूट’ (Zoho Office Suite) वापरणे अनिवार्य केले आहे. हा निर्णय केवळ एका सॉफ्टवेअर बदलापुरता मर्यादित नसून, देशाच्या डिजिटल सार्वभौमत्वाला बळकटी देण्याच्या आणि परदेशी तंत्रज्ञानावरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या दिशेने उचललेले एक मोठे धोरणात्मक पाऊल मानले जात आहे. या निर्णयामुळे भारतीय तंत्रज्ञान कंपन्यांना प्रोत्साहन मिळण्यासोबतच सरकारी डेटा अधिक सुरक्षित राहण्यास मदत होईल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
‘आत्मनिर्भर’ (Make in India) भारताच्या दिशेने एक धोरणात्मक पाऊल
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या ‘आत्मनिर्भर भारत ‘ या संकल्पनेला अनुसरून शिक्षण मंत्रालयाचा हा निर्णय अत्यंत महत्त्वाचा आहे. आतापर्यंत सरकारी कार्यालयांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर मायक्रोसॉफ्ट ऑफिस किंवा गुगल वर्कस्पेस यांसारख्या परदेशी कंपन्यांच्या सॉफ्टवेअरचा वापर केला जात होता. यामुळे केवळ मोठ्या प्रमाणात परकीय चलन देशाबाहेर जात होते, असे नाही तर देशाचा संवेदनशील डेटा परदेशी सर्व्हरवर संग्रहित होण्याचा धोकाही होता. मंत्रालयाने जारी केलेल्या परिपत्रकात स्पष्टपणे म्हटले आहे की, ‘झोहोच्या स्वदेशी ऑफिस टूल्सचा स्वीकार करून, आपण भारताला स्वदेशी नवनिर्माणात आघाडीवर ठेवण्यासाठी सक्षम करत आहोत, डिजिटल सार्वभौमत्व मजबूत करत आहोत आणि आत्मनिर्भर भविष्यासाठी आपला डेटा सुरक्षित करत आहोत.’ या निर्णयामुळे भारताची ‘सेवा अर्थव्यवस्था’ (Service Economy) वरून ‘उत्पादन राष्ट्र’ (Product Nation) बनण्याच्या दिशेने होणाऱ्या प्रवासाला बळ मिळेल.
Zoho Office Suite: स्वदेशी पर्याय आणि त्याची वैशिष्ट्ये
श्रीधर वेंबू यांच्या नेतृत्वाखालील ‘झोहो कॉर्पोरेशन’ ही एक अग्रगण्य भारतीय सॉफ्टवेअर कंपनी आहे. झोहो ऑफिस सूट हे मायक्रोसॉफ्ट ऑफिसला एक सक्षम आणि सुरक्षित पर्याय उपलब्ध करून देते. यामध्ये विविध प्रकारच्या कार्यालयीन गरजा पूर्ण करण्यासाठी अनेक ॲप्लिकेशन्सचा समावेश आहे.
मुख्य साधने:
- झोहो रायटर (Zoho Writer): दस्तऐवज (documents) तयार करण्यासाठी आणि संपादित करण्यासाठी, जे मायक्रोसॉफ्ट वर्डप्रमाणे काम करते.
- झोहो शीट (Zoho Sheet): स्प्रेडशीट (spreadsheets) तयार करण्यासाठी, जे मायक्रोसॉफ्ट एक्सेलला पर्याय आहे.
- झोहो शो (Zoho Show): प्रेझेंटेशन (presentations) तयार करण्यासाठी, जे पॉवरपॉइंटप्रमाणे आहे.
या सर्व फाईल्स ‘झोहो वर्कड्राईव्ह’ (Zoho WorkDrive) या क्लाउड स्टोरेजवर सुरक्षितपणे संग्रहित केल्या जातात, ज्यामुळे वापरकर्त्यांना कुठूनही आणि कधीही काम करण्याची सोय मिळते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, हे सॉफ्टवेअर एनआयसी (NIC) मेलसोबत यशस्वीरित्या जोडण्यात आले आहे, ज्यामुळे सरकारी कर्मचाऱ्यांना कोणतेही अतिरिक्त लॉगिन किंवा इन्स्टॉलेशन न करता याचा सहज वापर करता येणार आहे.
अंमलबजावणी आणि भविष्यातील दूरगामी परिणाम
शिक्षण मंत्रालयाने या निर्णयाची तात्काळ अंमलबजावणी करण्याचे आदेश दिले आहेत. भारत सरकारचे अवर सचिव निशांत उपाध्याय यांच्या डिजिटल स्वाक्षरीने हे परिपत्रक जारी करण्यात आले आहे. यानुसार, मंत्रालयातील सर्व कर्मचाऱ्यांना आता त्यांचे अधिकृत दस्तऐवज, स्प्रेडशीट आणि प्रेझेंटेशन केवळ झोहो ऑफिस सूट वापरूनच तयार करणे, संपादित करणे आणि शेअर करणे बंधनकारक असेल. कर्मचाऱ्यांना या नवीन प्रणालीशी जुळवून घेण्यासाठी आवश्यक मदत आणि प्रशिक्षण सीएमआयएस/एनआयसी विभागामार्फत पुरवले जाईल.