‘Ok Google, give me information of….’
असे दररोज तुम्ही ज्यावर बोलता किंवा टाईप करता अशी सर्वात मोठी गुगल वेबसाईट माहिती देण्याचे काम तरी कसे करते याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? एखादा प्रश्न तुम्ही विचारला आणि त्याची हजारो उत्तरे कशी येतात. वेबसाईटवरील बटन्स, फोटोज, माहिती नक्की येते तरी कुठून. तुम्हाला आवडणाऱ्या गोष्टींचे Ads येतात तरी कुठून. कोण यांना बनवते आणि मेंटेन ठेवते. तर याचे उत्तर म्हणजे ‘ वेब डेव्हलपर (Web Developer)’.
वेब डेव्हलपर (Web Developer) हे असे लोक असतात जे वेबसाईट च्या डिझायनिंग पासून, वेबसाईट कशी चालवावी आणि जास्तीत जास्त कस्टमर ला वेबसाईट चा उपयोग कसा करून घेता येईल यावर लक्ष देतात. Website Developer वेबसाईट डेव्हलपर होण्यासाठी कोणत्या स्किल्स असणे गरजेचे आहे? कोणते एका महिन्याचे कोर्सेस करणे गरजेचे आहे? वेबसाईट डेव्हलपरची सॅलरी तरी किती असते? अशा आणि बऱ्याच छोट्या छोट्या प्रश्नांची सोपी आणि सहज उत्तरे तुम्हाला खाली नक्कीच मिळतील. त्यामुळे तुम्ही Google, Amazon, Flipakart, Zomato अशा मोठमोठ्या कंपनीमध्ये नोकरी मिळवण्यासाठी किंवा स्वतःची वेबसाईट व वेब एप्लीकेशन बनवून भविष्यातील जगामध्ये स्वतःची ओळख कशी बनवू शकाल हे खाली थोडक्यात सांगितले आहे. फक्त पुढे वाचा.
वेब डेव्हलपर (Web Developer) हे एक असे व्यावसायिक आहेत जे वेबसाइट्स आणि वेब ऍप्लिकेशन्स तयार करण्यात आणि मेंटेन ठेवण्यात तरबेज असतात. त्यांच्या जॉब मध्ये वेबसाईट डिझाईन करणे, वेबसाईटची फंक्शनलिटी नीट ठेवणे आणि छान युजर एक्सपिरीयन्स मेंटेन ठेवणे हे काम असते. तसेच या डिझाइन्स इंटरनेटवर बेस्ट दिसण्यासाठी आवश्यक कोड लिहिणे त्यांचे महत्त्वाचे काम असते. वेब डेव्हलपर इंटरऍक्टिव्ह आणि डायनॅमिक वेबसाइट तयार करण्यासाठी HTML, CSS आणि JavaScript सारख्या फ्रेमवर्क आणि लायब्ररीसह React, Angular किंवा Vue.js सारख्या विविध प्रोग्रामिंग भाषा वापरतात. डेटाबेस मधील डेटा आणि सर्व्हर-साइड लॉजिक हाताळण्यासाठी ते PHP, Node.js किंवा Python सारख्या सर्व्हर-साइड टेक्नॉलॉजी सह देखील काम करू शकतात. याव्यतिरिक्त, वेब डेव्हलपर अनेकदा डिझाइनर, कंटेंट क्रियेटर्स आणि इतर टीम मेट्स सोबत काम करून कस्टमरच्या अपेक्षा पूर्ण करतात.
मोठमोठ्या कंपनीमध्ये वेबसाईट डिझाईन एक वेगळे डिपार्टमेंट असते. ज्यामध्ये ते विविध व्यवसायिकांना त्यांची वेबसाईट चालवण्यास मोठी मदत करतात.
वेब डेव्हलपर्सचे प्रकार (Types of Web Developers)
1. फ्रंट-एंड डेव्हलपर (Frontend Developer)
फ्रंट-एंड डेव्हलपर हे तुम्ही दररोज वापरत असलेल्या वेबसाइट्स आणि वेब ॲप्लिकेशन्सच्या पडद्यामागील जादूगार असतात. तेच यूजर इंटरफेस (UI) आणि यूजर एक्सपिरीयन्स (UX) नीटपणे तयार करतात. वेबसाईट लेआउट, त्यामधील बटण, साईट ॲनिमेशन आणि प्रतिसादापर्यंत (site responces) पर्यंत सर्व काही नीट चालत आहे का हे ते सुनिश्चित करतात.
वेबसाईट किंवा वेब अप्लिकेशन सौंदर्यदृष्ट्या आनंददायक आणि नेव्हिगेट करणे सोपे करण्यावर सुद्धा त्यांचे नीट लक्ष असते. वेबसाइट्स आणि ॲप्लिकेशन्स अगदी जिवंत करण्यासाठी ते HTML, CSS आणि JavaScript सारखी विविध टूल्स आणि लँग्वेजेस वापरतात.
2. बॅक-एंड डेव्हलपर एंड (बॅकएंड डेव्हलपर)
बॅक-एंड डेव्हलपर हे एक प्रकारचे सॉफ्टवेअर इंजिनियर आहेत. जे सर्व्हर-साइड लॉजिक, डेटाबेस आणि ऍप्लिकेशन इंटिग्रेशन तयार करण्यात आणि देखरेख करण्यात माहिर असतात.वेबसाइट्स, वेब ऍप्लिकेशन्स आणि इतर सॉफ्टवेअर सिस्टमला नीटपणे हाताळून त्यांना स्ट्रेंथ देतात. डिजिटल उत्पादनाची कार्यक्षमता (Functonality), कार्यप्रदर्शन (Performance) आणि सुरक्षितता (Security) मजबूत आणि अखंड (unstoppable) आहे याची खात्री करण्यासाठी ते पडद्यामागचे कार्य करतात.
बॅक-एंड डेव्हलपर ॲप्लिकेशनची मुख्य पायाभूत सुविधा तयार करण्यासाठी, डेटा स्टोरेज आणि रिकवरी हाताळण्यासाठी, युजर ऑथेंटीकेशन व्यवस्थापित करण्यासाठी Django, Spring, Rails किंवा Express सारख्या फ्रेमवर्कसह Python, Java, Ruby किंवा Node.js सारख्या प्रोग्रामिंग लँग्वेजेस वापरतात. त्यासोबतच फ्रंट-एंड आणि सिस्टमच्या इतर घटकांमधील कम्युनिकेशन अगदी सुलभ करतात.
3. फुल स्टॅक डेव्हलपर (फुल-स्टॅक डेव्हलपर)
फुल-स्टॅक डेव्हलपर हे फ्रंट-एंड आणि बॅक-एंड दोन्ही फील्डमध्ये तरबेज असलेले डेव्हलपर्स असतात, जे सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत वेब अप्लिकेशन्स तयार करण्यास आणि देखरेख करण्यास सक्षम असतात. त्यांच्यामध्ये प्रोग्रामिंग भाषा, फ्रेमवर्क आणि डेटाबेसची या सर्वांचे नॉलेज असते, ज्यामुळे त्यांना वेब अप्लिकेशन डेव्हलपमेंटचे क्लायंट-साइड आणि सर्व्हर-साइड दोन्ही पार्ट हाताळता येतात.
त्यांचे कौशल्य विविध तंत्रज्ञान (Technology) जसे की फ्रंट-एंड डेव्हलपमेंटसाठी HTML, CSS, जावास्क्रिप्ट, Python, रुबी, जावा किंवा बॅक-एंड डेव्हलपमेंटसाठी PHP सारख्या भाषांमध्ये पसरलेले आहे. फुल-स्टॅक डेव्हलपर्स संपूर्ण स्टॅकवर (फ्रंट एंड आणि बॅक-एंड) अखंड कार्यक्षमता आणि यूजर एक्सपिरीयन्स सुनिश्चित करून, ऍप्लिकेशनचे विविध घटक एकत्रित करण्यात पटाईत असतात.
वेब डेव्हलपर काय करतात? (What Do Web Developers Do)
वेब डेव्हलपर (Web Developer) विशेषत: वेब-आधारित ऍप्लिकेशन सर्व्हर, डेस्कटॉप किंवा नोटबुक कॅम्पुटर्स आणि इतर प्रोग्रामिंग उपकरणांसह कार्य करतात. कार्यशील (functional)आणि दृष्यदृष्ट्या आकर्षक (visually compelling) वेबसाइटसाठी कोडिंग प्रोसेस विकसित करण्यासाठी ते अनेक टूल्सचा वापर करतात. कोड लिहिताना, वेब डेव्हलपर HTML, Python, JavaScript, SQL, PHP आणि CSS सारख्या भाषा वापरतात.
वेब डेव्हलपमेंटमध्ये साइटची देखभाल आणि इम्प्रूमेंट करत राहणे देखील समाविष्ट आहे. डिझाइन व्यतिरिक्त, क्वालिफायर डेव्हलपर्स अचूकता, रिडंडंसी आणि संरचनात्मक अखंडतेसाठी कोडचे एवोल्युशन (बारीक लक्ष ठेवण्याचे) ते काम करतात. ते Server-Side घटक वाढवून आणि साइट घटक ऑप्टिमाइझ करून साइट परफॉर्मन्स वाढवतात.
वेब डेव्हलपर अनेकदा वेब डिझाइन आणि सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंटमध्ये इतर व्यावसायिकांसोबत काम करतात. या दोन्ही फील्डमध्ये थोडेफार साम्य आहे, परंतु खालील दिलेल्या माहितीवरून तुम्हाला फरक लक्षात येईल-
वेब डेव्हलपर (Web Developer) –
हे स्पेशालिस्ट कोडवर लक्ष केंद्रित करून वेबसाइट्स सुरळीतपणे चालू ठेवतात. त्यांच्याकडे प्रगत प्रोग्रामिंग कौशल्ये आहेत, ज्यात मशीन लर्निंग टेक्नॉलॉजी, सिस्टम एनालिसिस आणि डेटाबेस व्यवस्थापनातील सक्षमता समाविष्ट आहे. योग्य कार्यक्षमता (functionality) सुनिश्चित करण्यासाठी ते बऱ्याचदा वेब डिझाइनर सोबत काम करतात.
वेब डिझायनर (Web Designer)-
वेब डिझायनर फ्रंट-एंड सौंदर्यशास्त्र (aesthetics) आणि User Experiences वर जोर देतात. ते वेबसाइट्स आकर्षक आणि हँडल करण्यास सोपे होण्यासाठी व्हिज्युअल घटक तयार करतात, समन्वय साधतात (coordinate) आणि ऑप्टिमाइझ करतात. हे व्यावसायिक साइट टूल्स आणि ब्रँड व्हॉइस अचूक आणि सातत्यपूर्ण मार्गांनी एकत्रित करतात.
सॉफ्टवेअर डेव्हलपर (Software Developer) –
सॉफ्टवेअर डेव्हलपर्सकडे वेब डेव्हलपर्ससारखेच अनेक प्रोग्रामिंग आणि तांत्रिक कौशल्ये असतात परंतु त्यांची व्याप्ती खूप मोठी असते. ते कॉम्प्युटर प्रोग्राम आणि इतर सॉफ्टवेअर एप्लीकेशन साठी कोड लिहितात, टेस्ट करतात आणि ॲनालाइज करतात. काही सॉफ्टवेअर डेव्हलपर मोबाईल किंवा वेब-आधारित ऍप्लिकेशन्सवर लक्ष केंद्रित करतात, तर काही ऑपरेटिंग सिस्टम, टेलिकम्युनिकेशन टूल्स किंवा मोठ्या नेटवर्क इन्फ्रास्ट्रक्चरवर काम करतात.
वेब डेव्हलपर कुठे काम करतात? (Where Do Web Developers Work)
वेब डेव्हलपर सामान्यत: टेक कंपन्या, डिजिटल एजन्सी, स्टार्टअप आणि मोठ्या कॉर्पोरेशनसह विविध सेटिंग्जमध्ये काम करतात. ते फ्रीलांसर किंवा कॉन्ट्रॅक्टर्स म्हणून दूरस्थपणे (remotely) देखील काम करू शकतात. या वातावरणात, वेब डेव्हलपर वेबसाइट आणि वेब ॲप्लिकेशन्स तयार करण्यासाठी तसेच देखरेख करण्यासाठी डिझाइनर, प्रोजेक्ट मॅनेजर आणि इतर डेव्हलपर यांच्यासोबत नीटपणे काम करतात. याव्यतिरिक्त, काही डेव्हलपर्स ई-कॉमर्स, फायनान्स, आरोग्य सेवा किंवा शिक्षण यासारख्या विशेष उद्योगांमध्ये काम करणे निवडू शकतात, जेथे ते या क्षेत्रांच्या अद्वितीय गरजांनुसार अनुकूल उपाय विकसित करतात.
एकूणच, वेब डेव्हलपमेंटचे स्वरूप कामाच्या सेटिंग्जमध्ये लवचिकता (Flexibility) आणण्यास अनुमती देते, ज्यामध्ये इन-हाउस पोझिशन्स आणि रिमोट (WFH) कामाच्या व्यवस्था दोन्हीसाठी संधी आहेत.
वेब डेव्हलपरची कौशल्ये (Web Developers Skills)
1. वेब डेव्हलपर्सकडे HTML, CSS आणि JavaScript सारख्या विविध प्रोग्रामिंग भाषांमध्ये प्राविण्य समाविष्ट करणारे वैविध्यपूर्ण (diverse) कौशल्य (Skill) असते, ज्यामुळे त्यांना आकर्षक आणि परस्परसंवादी (interactive) वेब इंटरफेस तयार करता येतात.
2.ते फ्रंट-एंड डेव्हलपमेंटसाठी React, Angular किंवा Vue.js सारख्या फ्रेमवर्कचा वापर करण्यात आणि बॅक-एंड डेव्हलपमेंटसाठी Node.js, PHP, किंवा Python सारख्या सर्व्हर-साइड टेक्नॉलॉजीचा वापर करण्यात पटाईत असतात.
3. कोडिंग कौशल्याव्यतिरिक्त, वेब डेव्हलपर Git सारख्या आवृत्ती नियंत्रण प्रणाली (version control systems) वापरण्यात, MySQL किंवा MongoDB सारख्या डेटाबेस मॅनेजमेंट सिस्टम समजून घेण्यात आणि AWS किंवा Heroku सारख्या प्लॅटफॉर्मवर एप्लीकेशन बनवण्यात निपुण असतात.
4. त्यासोबतच, त्यांनी तयार केलेल्या वेबसाइट कार्यशील (functional) आणि यूजर फ्रेंडली आहेत याची खात्री करून, डिझाइन तत्त्वे (design principles), उपयोगिता (usability) आणि प्रवेशयोग्यता मानक (accessibility standards) वर त्यांची कडी नजर असते असते. तांत्रिक प्रगतीच्या बरोबरीने सतत विकसित होत असलेले, वेब डेव्हलपर वेब डेव्हलपमेंटच्या सतत बदलणाऱ्या लँडस्केपमधील नवीनतम ट्रेंड आणि सर्वोत्तम पद्धतींसह अपडेट राहतात.
वेब डेव्हलपर कसे व्हावे? (How to Become a Web Developer)
1.पदवी मिळवा (Earn Degree)
महत्त्वाकांक्षी (aspiring) वेब डेव्हलपरने मूलभूत कोडिंग आणि प्रोग्रामिंग कौशल्ये विकसित करण्यासाठी प्रथम शिक्षण पूर्ण केले पाहिजे. बहुतेक प्रकरणां (cases) मध्ये, हा एक कॉम्प्युटर सायन्स डिग्री प्रोग्राम आहे ज्यामध्ये सिस्टम डिझाइन, डेटा मॅनेजमेंट आणि इंडस्ट्री प्रोफेशनल द्वारे वापरल्या जाणाऱ्या आवश्यक प्रोग्रामिंग भाषांमधील मुख्य अभ्यासक्रम आहेत.
कॉम्प्युटर सायन्स असोसिएट डिग्री (Computer Science Associate Degree)पूर्ण होण्यासाठी सामान्यत: दोन वर्षे लागतात, तर कॉम्प्युटर सायन्स डिग्री साठी चार वर्षे लागतात. सीनियर लेवल भूमिकांसाठी अधिक प्रगत शिक्षण आवश्यक असू शकते, जसे की मास्टर किंवा डॉक्टरेट, ज्यामध्ये बॅचलरच्या Degree पलीकडे आणखी काही वर्षे शिक्षण घेणे गरजेचे असते.
रोजगारासाठी आवश्यक शिक्षणाची पातळी कंपन्या आणि क्षेत्रांप्रमाणे बदलत राहते. सहयोगी पदवी (associate degree) किंवा प्रमाणपत्र (certificate) सह एंट्री-लेव्हल वेब डेव्हलपमेंट स्थितीत उतरणे शक्य असले तरी, (bachelor’s degree) केल्यामुळे तुम्हाला अधिक जास्त फायदे होतील.
2. इंटर्नशिपचा पाठपुरावा करा (Pursue Internship)
एक नवीन वेब डेव्हलपर साठी इंटर्नशिप खूप फायद्याची ठरते. इंटर्नशिपच्या संधी विद्यार्थ्यांना त्यांचे त्या क्षेत्रातील ज्ञान वाढवण्याची आणि नवीन कौशल्ये विकसित करण्याची संधी देतात कारण ते जॉब लागण्याआधीच क्लायंट सोबत काम करू शकतात आणि इतर गोष्टी जॉबच्या आधीच शिकू शकतात.
काही Web Developer Degree Program इंटर्नशिप प्लेसमेंट पुरवतात. तुमचा प्रोग्राम प्लेसमेंट देत नसल्यास, तुमच्या प्रोफेशनल नेटवर्कमध्ये तुम्ही कॉन्टॅक्ट करू शकता. नियोक्ते आणि कॉर्पोरेट भागीदार (Employers and corporate partners) अनेकदा नवीन वेब विकासकांसाठी इंटर्नशिप संधी मार्केटमध्ये आणतात.
3. तुमचा पोर्टफोलिओ तयार करा (Make your own Portfolio)
तुमच्या कर्तृत्वाची गुणवत्ता आणि खोली (Depth) हायलाइट करणारा अपडेटेड पोर्टफोलिओ ठेवणे संभाव्य नियोक्त्यांना आकर्षित करेल. अर्ज करताना काही कंपन्यांना पोर्टफोलिओ आवश्यक असतो.
कॅपस्टोन (अचूक) कोर्स मटेरियल, मागील इंटर्नशिपमधून पूर्ण केलेले काम आणि सध्याच्या बाजूच्या प्रोजेक्टच्या स्किल्स हे सर्व उत्कृष्ट पोर्टफोलिओ बनवतात. वेब डेव्हलपर प्रोग्राममध्ये सहसा संसाधने आणि संधी उपलब्ध असतात जे संबंधित पोर्टफोलिओ तयार करण्यात मदत करतात.
4 . प्रमाणपत्र मिळवा (Earn Certification)
वेब डेव्हलपमेंटमधील सर्टिफिकेट्स खूप वेगवेगळ्या ठिकाणी उपयुक्त ठरतात. प्रोग्राम शिकणार्‍यांचे कौशल्य वाढवतात आणि मोठ्या प्रमाणात संधी निर्माण होत असलेल्या या करिअर क्षेत्रामध्ये अपडेटेड राहण्यास मदत करतात. सर्टिफिकेट अर्जदारांना नोकरी शोधण्यासाठी खूप मोलाची ठरतात. कारण प्रेशर्स ना अनुभव नसल्यामुळे सर्टिफिकेट दाखवणे अर्ज केलेल्या कंपनी चा विश्वास मिळवण्यासाठी उपयुक्त ठरते.
काही कॉलेज फ्रंट-एंड किंवा फुल-स्टॅक वेब डेव्हलपमेंटमध्ये स्टँडअलोन (स्पेशली एकच) सर्टिफिकेट देतात. याउलट, Microsoft, Adobe आणि Amazon सारख्या कंपन्या JavaScript आणि क्लाउड डेव्हलपमेंट सारख्या क्षेत्रात परीक्षा-आधारित सर्टिफिकेट्स देतात. Zend ला PHP प्रशिक्षणात समान संधी आहेत. सर्टिफिकेट रिन्यूअल रिक्वायरमेंट प्रोव्हाइडर्स नुसार बदलू शकतात.
5. तुमचा रेझ्युमे तयार करा (Create Your Resume)
प्रत्येक इच्छुक वेब डेव्हलपरला संक्षिप्त आणि माहितीपूर्ण रेझ्युमे आवश्यक असतो. हा डॉक्युमेंट तुमच्या व्यावसायिक जीवनातील महत्त्वाचा भाग असतो, त्यामुळे तुमची व्हॅल्यू आणि वेगळी ओळख अचूकपणे सांगणारा रेझ्युमे कसा तयार करायचा हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
यशस्वी रेझ्युमे कौशल्ये आणि पात्रता हायलाइट करतात ज्यामुळे व्यक्ती इतर नोकरीच्या उमेदवारांमध्ये हायलाईट होऊन येतात. अर्जदारांनी त्यांची प्रोग्रामिंग क्षमता आणि कोडिंग भाषा, शिक्षण आणि व्यावसायिक अनुभव आणि इतर कोणतीही तांत्रिक कौशल्ये किंवा उद्योग सर्टिफिकेट्स रेझ्युमे मध्ये सांगितली पाहिजेत.
वेब डेव्हलपरची सॅलरी (Web Developer Salary)
वेब डेव्हलपरची (Web Developer) सॅलरी ठरविण्यात ते कुठे काम करतात यावर देखील प्रभाव पडतो. वेब डेव्हलपरसाठी राष्ट्रीय सरासरी भरपाई अंदाजे 3.0 LPA असताना, शहरांमधील मोबदल्यात फरक आहे. जयपूर आणि इंदूर सारख्या टियर-2 शहरे आणि नवी दिल्ली, मुंबई आणि बंगळुरू सारख्या टियर-1 शहरांमधील उत्पन्नातील असमानता विविध घटकांना कारणीभूत ठरू शकते जसे की राहणीमानाचा खर्च, शहरातील IT क्षेत्राची वाढ आणि असेच बरेच काही.
खालील तपशील भारतातील चार मोठ्या शहरांमधील वेब डेव्हलपर्सच्या पगाराची माहिती देतात:
Glassdor च्या सर्वेनुसार,
मुंबईत, वेब डेव्हलपरसाठी सरासरी पगार ₹ 3.0 LPA आहे, ज्याची रेंज ₹ 1.1-6.2 LPA आहे.
नवी दिल्लीत, वेब डेव्हलपरसाठी (Web Developer) सरासरी पगार ₹ 3.0 LPA आहे, ज्याची रेंज ₹ 1.0-7.8 LPA आहे.
बेंगळुरूमध्ये, वेब डेव्हलपरसाठी सरासरी पगार ₹ 3.6 LPA आहे, पगार रेंज ₹ 1.6-8.5 LPA आहे.
पुण्यात, वेब डेव्हलपर ₹ 1.1 -7.7 LPA च्या सॅलरीची सरासरी ₹ 2.9 LPA इतकी आहे.
वेब डेव्हलपर बनण्यासाठी कोर्सेस (Web Developer Courses)
NPTEL (नॅशनल प्रोग्रॅम ऑन टेक्नॉलॉजी एनहांस्ड लर्निंग): NPTEL वेब डेव्हलपमेंटसह विविध विषयांवर मोफत ऑनलाइन कोर्सेस ऑफर करते. आगामी अभ्यासक्रमांसाठी तुम्ही त्यांची वेबसाइट तपासू शकता.
Coursera: Coursera वेब डेव्हलपमेंटवर अभ्यासक्रमांची श्रेणी ऑफर करते, त्यापैकी काही ऑडिटसाठी फ्री आहेत. आपण पात्र असल्यास ते त्यांच्या प्रमाणपत्र अभ्यासक्रमांसाठी आर्थिक मदत देखील देतात.
edX: Coursera प्रमाणेच, edX जगभरातील विद्यापीठांमधून अभ्यासक्रम ऑफर करते. यापैकी बरेच कोर्स ऑडिटसाठी विनामूल्य आहेत आणि तुमची इच्छा असल्यास तुम्ही सर्टिफिकेट साठी पैसे देऊ शकता.
Udemy: Udemy मध्ये असंख्य वेब डेव्हलपमेंट कोर्स आहेत आणि त्यापैकी बहुतेक सशुल्क आहेत, परंतु बरेच विनामूल्य उपलब्ध आहेत. ते शोधण्यासाठी तुम्ही Udemy वर “Free Web Development” शोधू शकता.
YouTube: अनेक शिक्षक आणि संस्था YouTube वर विनामूल्य वेब डेव्हलपमेंट ट्यूटोरियल शेअर करतात. Traversy Media, The Net Ninja, आणि freeCodeCamp सारख्या चॅनेल नवशिक्यांसाठी दर्जेदार सामग्री प्रदान करतात.
Codecademy: Codecademy वेब विकास शिकण्यासाठी परस्परसंवादी कोडिंग एक्सरसाइज आणि प्रोजेक्ट ऑफर करते. त्यांचा संपूर्ण कोर्स पेवॉलच्या मागे असताना, ते सहसा फ्री टेस्ट आणि लिमिटेड फ्री कंटेंट पुरवतात.